12 Mart Muhtırası: Tarihi Bir Dönüm Noktası
12 Mart Muhtırası, Türkiye’nin siyasi tarihinde değerli bir dönüm noktası olarak kabul edilmektedir. Bu yazıda 12 Mart Muhtırası’nın ayrıntılarına, nedenlerine ve sonuçlarına odaklanacağız. Hasılı; 12 Mart Muhtırası, 12 Mart 1971 tarihinde saat 09:30’da Genelkurmay’da toplanan Genelkurmay Başkanı Memduh Tağmaç ve Kuvvet Kumandanlarının kaleme aldıkları metnin, 13:30’da radyoda okunmasıyla başlayan ve Faruk Gürler’in cumhurbaşkanlığı seçiminde saf dışı bırakılmasıyla sonlanan bir süreci tabir etmektedir.
Muhtıra Nedir?
Muhtıra, söz manası prestijiyle ikaz manasına gelmektedir. Çoklukla askeri bir güç tarafından siyasi otoriteye karşı yapılan yazılı bir ihtar yahut talep olarak tanımlanır. Muhtıralar, çoğunlukla siyasi krizler yahut belirsizlik devirlerinde ortaya çıkar ve hükümetin makul mevzularda düzeltmeler yapması yahut adımlar atması gerektiğini vurgular. Bu çeşit hareketler, askeri müdahalelerin bir tipi olarak kıymetlendirilebilir, fakat direkt bir darbe teşebbüsü olarak da görülmeyebilir. Türkiye tarihinde birçok kıymetli muhtıra olayı yaşanmış ve bu olaylar ülkenin siyasi atmosferinde derin tesirler yaratmıştır. Muhtıra olayları, demokratik süreçlere ziyan verme potansiyeli taşırken tıpkı vakitte siyasi istikrarsızlığın artmasına da neden olabilmektedir. Bu durum, muhtıra olaylarının ekseriyetle ülkede telaş ve tartışmalara yol açmasına sebep olmaktadır.
12 Mart Muhtırası’nın Tanımı
12 Mart Muhtırası, Türkiye’de 12 Mart 1971 tarihinde Türk Silahlı Kuvvetleri tarafından yayımlanan bir muhtıra ile gerçekleşen askeri müdahaleyi tabir eder. Bu muhtıra, o devrin hükümetine yönelik bir ihtar niteliği taşımaktaydı ve siyasi istikrarsızlık, ekonomik kriz ve toplumsal huzursuzluk üzere faktörler nedeniyle gerçekleştirilmiştir.
12 Mart Muhtırası’nın Nedenleri ve Art Planı
12 Mart Muhtırası’nın art planında, Türkiye’nin o periyot yaşadığı karmaşık siyasi ve ekonomik sıkıntılar yatmaktadır. Ülke, artan sol ve sağ görüşlü kümelerin çatışmaları, ekonomik meşakkatler ve toplumsal huzursuzluklar ile sarsılmaktaydı. Bu durum, askeri müdahalenin kaçınılmaz görülmesine yol açmıştır. Parlamento ve hükümetin icraatlarıyla ülkenin anarşi, kardeş arbedesi, toplumsal ve ekonomik huzursuzluklar içine sürüklendiği tabir edilmiştir. Kamuoyunun Atatürk’ün amaç gösterdiği uygarlık düzeyine ulaşma umudunu yitirdiği ve Anayasa’nın öngördüğü ıslahatları gerçekleştirmeyerek Türkiye Cumhuriyeti’nin geleceğini tehlikeye soktuğu belirtilmiştir. Türk Silahlı Kuvvetleri, ülkeyi içinde bulunduğu olumsuz şartlardan kurtarmak için partiler üstü bir anlayışla tahlil arayışını öngörmüştür. Şayet bu istek yerine getirilmezse, kanunların kendisine verdiği Türkiye Cumhuriyeti’ni müdafaa ve kollama misyonunu yerine getirerek idareyi eline alacağı vurgulanmıştır.
12 Mart Muhtırası’nın Sonuçları ve Etkileri
Sonuç olarak, 27 Mayıs sonrası ortaya çıkan anayasal ortamın tesiriyle, parlamento ve hükümetin tavır ve icraatlarının ülkeyi anarşiye ve toplumsal huzursuzluklara sürüklediği öne sürülmüştür. Ülkedeki şartların olağanlaştırılması ve ıslahatların uygulanması için bir teknokrat hükümetinin kurulması talep edilmiştir. Muhtıranın kime verildiği konusunda ağır tartışmalar yaşanmıştır. Muhtıradan çabucak sonra General Gürler, Başbakan Süleyman Demirel’e telefon ederek, “Bunu size karşı yapmadık, Süleyman Bey” diyerek teskin etmeye çalıştığı söylenmektedir. Nihayetinde Başbakan Demirel, istifasını vermek zorunda kalmıştır. Bu gelişmeler, Türk siyasi hayatında yeni bir devri işaret etmektedir. Ayrıyeten, 12 Mart’ın hükümeti devirmek ve ıslahatları uygulamak isteyen 9-10 Mart gecesi müdahaleye hazırlanan askeri radikalleri engelleme misyonu yaptığı da anlaşılmıştır. 17 Mart’ta 1 Amiral, 5 General ve 35 Albay’ın emekliye sevk edilmesi de tesadüf değildir.
12 Mart Muhtırası’nın akabinde Türkiye’de bir askeri idare periyodu başlamıştır. Siyasi partiler kapatılmış, sendikaların faaliyetleri durdurulmuş ve birçok kişi tutuklanmıştır. Ülke, sıkıyönetim altında yönetilmeye başlanmış ve bir dizi yasaklama ve kısıtlama getirilmiştir. Bu periyot, Türkiye’nin demokrasi tarihinde kara bir leke olarak hatırlanmaktadır.
12 Mart Muhtırası Hakkında Merak Edilenler
- 1. 12 Mart Muhtırası ne vakit gerçekleşti?
12 Mart Muhtırası, 12 Mart 1971 tarihinde gerçekleşmiştir. - 2. 12 Mart Muhtırası hangi sebeplerle yapıldı?
Muhtıra, siyasi istikrarsızlık, ekonomik kriz ve toplumsal çalkantılar üzere sebeplerle yapılmıştır. - 3. 12 Mart Muhtırası’nın tesirleri neler oldu?
Muhtıranın akabinde Türkiye’de askeri idare periyodu başladı, siyasi partiler kapatıldı, sıkıyönetim ilan edildi ve birçok kişi tutuklandı. - 4. 12 Mart Muhtırası’nın Türkiye’nin demokrasi tarihindeki yeri nedir?
12 Mart Muhtırası, Türkiye’nin demokrasi tarihinde kara bir leke olarak anılmaktadır.
Bu yazıda, 12 Mart Muhtırası’nın kıymeti ve tesirleri üzerine derinlemesine bir bakış sunduk. Türkiye’nin tarihî süreçlerinde yaşanan bu tıp olaylar, ülkenin demokrasi ve siyasi istikrarı üzerinde kıymetli izler bırakmıştır.
