Sultan Kılıç Arslan’ın Tahta Geçişi
Kılıç Arslan, Türk tarihinde değerli bir figür olarak öne çıkan bir başkan ve savaşçıdır. Büyük Selçuklu İmparatorluğu’nun ikinci hükümdarı olan Sultan Alparslan’ın oğludur. Babasının vefatından sonra Selçuklu tahtına geçerek, imparatorluğun geleceğini şekillendiren değerli adımlar atmıştır.
Kılıç Arslan, Ebu’l Farac Süleyman-Şah’ın büyük oğludur. Tarihi kaynaklarda, Alparslan’ın Antakya seferine çıkmadan evvel Kılıç Arslan’ı İznik’te bıraktığı tabir edilse de, Osman Turan, Anna Komnene’nin kaynaklarındaki tabirine dayanarak, İznik’te Kılıç Arslan değil, Ebu’l Kasım’ın bırakıldığını savunmaktadır. Melikşah’ın vefatının akabinde, Kılıç Arslan, kardeşiyle birlikte İznik’e kaçar. Bu bölge, Ebu’l Kasım’ın kardeşi Ebu’l Gazi’nin yönetimindeydi. Ebu’l Gazi, Kılıç Arslan’a olan hürmetinden dolayı, süratlice yerini ona devretmiştir.
Kılıç Arslan, tahta geçer geçmez, İlhan ismindeki bir kumandanını Bizans üzerine fetih harekâtına göndermiştir; lakin İlhan bu seferde başarısız olmuş ve teslim olarak vaftiz olmayı kabul etmiştir. Bu periyotta, Çaka Beyliği Balkanlarda Peçenekler ile müttefik olarak İstanbul’u tehdit edecek kadar güçlenmiştir. Birebir zamanda, Çaka Bey, kızını Kılıç Arslan ile evlendirmiştir. Lakin Bizans, içinde bulunduğu tehlikeyi sezmiş ve Kılıç Arslan’a bir mektup göndererek, Çaka Bey’e karşı onun dayanağını almayı talep etmiştir. Bu durum, Kılıç Arslan’ın Çaka Beyliği’nin güçlenmesinin kendi otoritesini zayıflatacağı telaşı ile izah edilebilir.
İki ordu Çaka Beyliği üzerine ilerlediğinde, Çaka Bey güç durumda kalmış ve damadının yanına gitmiştir. Kılıç Arslan, onu dostça karşılamasına karşın, ziyafette sarhoş olduğu için onu öldürmüştür. Bu olay, sahiden tarihte farklı bir anekdot olarak kayıtlara geçmiştir.
Kılıç Arslan, Garp hududunu emniyete aldıktan sonra Malatya üzerine yürümüştür. Malatya’ya hâkim olan Gabriel, halk tarafından sevilmediği için, kent Kılıç Arslan’ın yönetimine girmek istemiştir. Kılıç Arslan, kenti kuşatmayı planlarken, Haçlıların Selçuklu topraklarına kalabalık bir ordu ile girdiği haberi gelmiştir. Bunun üzerine, Kılıç Arslan kuşatmayı kaldırıp geri dönmek zorunda kalmıştır.
Bu sefer, Haçlı seferlerinin öncüsü olarak tanımlanan, disiplinli bir ordu değil, başıboş kimselerin iştirakiyle oluşmuş bir birlikten meydana gelmiştir. Bu ordu, İznik’in üzerine ilerlediği sırada Eylüll 1096’da pusuya düşürülerek imha edilmiştir. Bu olay, Türkler üzerinde olumlu tesirler yaratmıştır. Lakin, bu tesirler olumsuz bir sonucu da beraberinde getirmiştir. 1097’de gelen ve evvelkine nazaran daha güçlü bir ordu ile İznik’e yürüyen Haçlılara karşı Türkler, birinci savaşın rahatlığına güvenerek gereğince ehemmiyet vermemiştir. Durum bu türlü olunca, Haçlılar İznik’i kuşatmaya başlamıştır. Kılıç Arslan, Malatya kuşatmasından dönerek kente yardıma gelmiştir; burada meydan savaşında yenileceğini anladığında İznik’i teslim ederek geri çekilmek zorunda kalmıştır.
Bundan sonra, savaşı eski Türk yöntemlerinde devam ettirmeyi planlamıştır. Ordunun geçeceği yerlerde ziyan vererek iaşe kasveti yaşatmayı ve gece baskınları ile Haçlıların gücünü kırmayı hedeflemiştir. Sonuç olarak, Türkler Malazgirt ile aldıkları birçok bölgeden çıksalar da, Haçlılar yağma ve tahribe daha fazla dayanamayarak Anadolu’dan çekilmek zorunda kalmışlardır.
Kılıç Arslan’ın Ölümü
Haçlıların gidişi ile birlikte, Danışmend ve Selçuklu ittifakı da bozulmuştur. Danişmend Gazi, esir aldığı Antakya Hükümdarı Bohemond’u 100.000 dinar fidye karşılığında özgür bırakınca, Kılıç Arslan paranın yarısını istemiştir. Bu isteği reddeden Danışmend’in üzerine yürüyen Kılıç Arslan, kenti kuşattıktan sonra 1106’da Malatya’yı teslim almıştır. Böylelikle, doğudaki genişleme siyasetine başlamış olur.
Malatya’nın akabinde, Musul’a destekçilerinin isteği üzerine kenti teslim almak için gitmiştir. Lakin, Çavlı’nın buna mani olmak için geldiğini haber alır. İki ordu Hamur Irmağı üzerinde konuşlanır. Kılıç Arslan’ın Anadolu’daki birlikleri yetişemediği için asker sayısı azalmıştır. Bu durumu yeterli kıymetlendiren Çavlı, savaştan galip çıkar. Kılıç Arslan, kahramanca gayret vermesine karşın üzerindeki tartılar sebebiyle girdiği ırmaktan sağ olarak çıkamamıştır.
Kaynak
- Turan, Osman, Selçuklu Tarihi Araştırmaları, TTK Yayınları, Ankara, 2014.
